2012
Dick Swaab
Neurowetenschapper Dick Swaab (1944) hield de Mondrian Lecture in 2012 in het Haags Gemeentemuseum. Eerder deed Swaab stof opwaaien met de resultaten van zijn hersenonderzoek en zijn conclusie dat we geen hersens hebben, maar onze hersens zijn. In zijn lezing ging hij in op een nieuw vraagstuk: of kunst een kwestie is van smaak.
Is kunst een kwestie van smaak?
Met deze vraag betreedt Dick Swaab een relatief nieuw onderzoeksterrein, de zogenaamde neuro-esthetiek: de tak van wetenschap die zich bezighoudt met de verschillende mechanismen in de hersenen die betrokken zijn bij het maken van en kijken naar kunst. En weer wordt er tegen heel wat heilige huisjes aan getrapt. Creativiteit blijkt bepaald te zijn door onze hersens en vaak zelfs door hersenaandoeningen. Volgens Swaab is de uitdrukking ‘schoonheid is een kwestie van hoe je er naar kijkt’ gewoon niet waar. Kunst en de waardering van kunst zijn niet afhankelijk van de blik, maar van onze hersens.
Dus is kunst een kwestie van smaak? Volgens Swaab is het antwoord daarop: niet helemaal. Een kunstwerk activeert dezelfde hersenstructuren als een aantrekkelijk gezicht. En de kunstenaar schept op neurobiologische basis. Kunstenaars hebben veel gemeen met hen die kunst bekijken. Het gevoel voor schoonheid is diepgeworteld in de biologie, zo leert ons de neuro-esthetica – een vrij nieuw onderzoeksgebied dat zich bezighoudt met de hersenmechanismen aan de basis van zowel de productie als de beleving van kunst.
Over Dick Swaab
Dick Swaab, arts en emeritus hoogleraar neurobiologie aan de Universiteit van Amsterdam (AMC), was van 1978 tot 2005 directeur van het Nederlands Instituut voor Hersenonderzoek, oprichter en tot 2005 directeur van de Nederlandse Hersenbank. Hij is momenteel teamleider in het Nederlands Instituut voor Neurowetenschappen en is Chao Kuang Piu hoogleraar aan de Zhejiang University, Hangzhou, P.R. China. Hij schreef de monografie The Human Hypothalamus in Handbook of Clinical Neurology, en de bestseller Wij zijn ons brein. Van baarmoeder tot Alzheimer (Contact, 2010), over de werking van de hersenen. Het boek is vertaald in onder meer Duits, Italiaans en Chinees.
Publicatie
Het boek Art is beauty in the brain of the beholder werd gepubliceerd als onderdeel van de Mondrian Lecture, in samenwerking met ArtEZ Press. Prijs: € 12,50. ISBN 978-94-91444-13-5. De publicatie is te bestellen bij de webwinkel van ArtEZ Press.